TAITH YPRES 2017 – DYDDIADUR OLIVER

Perfformiadau

Dydd Iau, 2ail Tachwedd

Cychwynnais fy nhaith yn oriau man bore Dydd Iau mewn maes parcio yn Wrecsam. Gyda thua 50 o fechgyn blinedig y gogledd teithion ni lawr i Dover gyda thaith o chwe awr. Ar ôl cyrraedd Calais, dim ond taith awr oedd gennym ni i dref hanesyddol Ypres yng Ngorllewin Gwlad Belg. Wrth gyrraedd ffin Ffrainc-Gwlad Belg mi roedd yn amlwg ein bod wedi cyrraedd gwlad hardd ei dirwedd a hardd eu pensaernïaeth. Mi gyrhaeddon ni yn Ypres hwyr y prynhawn. Mi roedd y tir o amgylch Ypres yn faes y gad i Frwydr Passchendaele neu Trydedd Brwydr Ypres, lle fe laddwyd nifer fawr iawn o filwyr y Gymanwlad. Bob nos am with o’r gloch, mae yna seremoni “Last Post”. Ers 1928 mae’r seremoni wedi cael ei gynnal yn ddyddiol i gofio am filwyr ar goll. Mae’r adeilad yn cynnwys 54,409 o enwau gwledydd y Gymanwlad.

Y noson honno cefais fy newis i osod torch ar y gofeb ac rwyf yn teimlo’n anrhydeddus iawn y cefais y profiad. Gyda chywirdeb milwrol, dechreuodd y seremoni. Clywsom gerddoriaeth y “Last Post” a cherddoriaeth Albanaidd. Yna roedd fy nghôr, Only Boys Aloud yn canu dwy gân. Yn ystod y ddwy gân mi roedd grwpiau o bob cornel o’r byd megis Awstralia, Canada, Lloegr, Yr Alban a Chymru yn gosod torch. Mi gefais sawl llun gyda grwpiau eraill o amgylch y byd, ac mi roeddwn yn falch iawn i alw fy hun yn Gymro wrthynt. Wrth gerdded tuag at y gofeb roedd yn amlwg y roedd y profiad yma yn fythgofiadwy, a chefais fy syfrdanu ar y distawrwydd a oedd yna.

Dydd Gwener 3ydd Tachwedd

Roedd yr ail ddiwrnod yn Ypres, neu Ieper yn yr iaith Fflemeg, yn brysur iawn i ni. Cychwynnon ein diwrnod gyda chyfeiryddion lleol, lle roeddwn yn cael syniad gwell am bwysigrwydd strategol y dref yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Ein harosodiad cyntaf oedd Fynwent Artillery Wood. Dyma le cafwyd dau fardd enwog eu lladd a’u claddu ar ddiwrnod cyntaf y frwydr – Francis Ledwidge o’r Iwerddon, ac Ellis Humphrey Evans neu Hedd Wyn. Ymgasglon o amgylch beddfaen Hedd Wyn, a chanon y gân “h” neu “hiraeth” gan Pwyll ap Sion. Wrth ganu’r gân, mi roedd yn bosib teimlo’r teimlad a oedd gan bob un milwr yn ystod y rhyfel, hiraeth. Un beth a oedd wedi fy synnu oedd y nifer o feddfeini dienw. Mae’n sicr yma y roedd y rhan fwyaf ohonom ni gyda dagrau yn ein llygaid.

Yna aethon i gofeb Cymraeg yn bentref Langemark lle cefais fwy o hanes am hanes y frwydr waedlyd hon. Ar ôl canu sawl can o amgylch y gofeb draig, aethom i fynwent Almaenig Langemark. Yma roedd yn amlwg roedd yna wahaniaeth rhwng mynwentau’r Gymanwlad a’r fynwent Almaeneg. Yn y mynwentau Almaeneg nid oedd yn bosib cael beddfaen, ac mi roedd rhaid defnyddio beddau torfol. Erbyn diwedd y dydd roeddwn wedi ymweld â sawl mynwent a chofeb.

Mi gyrrhaeddom ni yn ôl yn Ypres ar ol cinio i ymarfer ar gyfer ein cyngerdd yn Eglwys Gadeiriol St Martins. Ond yn ffodus i ni gyd, roedd digon o amser i gael waffl a soiled Belgaidd! Yn dilyn y gorfwyta roeddwn yn perfformio yn y gadeirlan llawn. Mi roedd profiadau’r ddiwrnod yn sicr wedi rhoi syniad gwell a fwy o deimlad i bob gair a chanon.

Dydd Sadwrn 4ydd Tachwedd

Ar ôl y gyngerdd lwyddiannus y noson cynt, roedd bron bob un ohonom ni wedi blino. Ond, mi roedd diwrnod prysur eto o’m blaenau. Fe adawom Ypres yn y bore, ar gyfer ein taith i ardal brwydr y Somme yn Ffrainc. Ein harhosiad cyntaf oedd Cofeb Thiepval, lle aeth 72,246 o filwyr Prydeinig a De-Affricanaidd ar goll yn ystod yr ymladd. Mi roedd y nifer o enwau a oedd ar wal y gofeb yn afreal. Mi roedd yn amlwg i ni gyd roedd yr ymladd yn erchyll ar y ddwy ochr.

Un frwydr enwog arall lle bu nifer helaeth o filwyr Cymraeg yn ymladd oedd Brwydr Mametz Wood ac fe ganon ni “h” unwaith eto. Ar ôl gosod torch ychwanegol roedd ein taith fythgofiadwy ar ben ac amber i anelu nol i Calais ac adref.

Roedd ein pererindod i Wlad Belg yn anhygoel a chefais brofiad bythgofiadwy. Mae’n sicr ni fuasai’r milwyr ni wnaeth dod yn ôl ar y ddwy ochr yn credu buasai 114 o fechgyn Cymreig yn cofio amdanynt, can mlynedd ymlaen. Roeddwn yn ddiolchgar iawn am y siawns a chefais, a hoffwn ddweud gair o ddiolch i’n cyfeiryddion lleol, y staff i gyd ac i Only Boys Aloud.

Share Article:

Read another article...

OKA Launch FB
Newyddion
Only Kids Aloud 2024 – Ymgeisiwch Nawr!
370080627_1019812509229526_559886859850287902_n
Newyddion
Cronfa Gymunedol Gwynt y Môr yn cefnogi creu cerddoriaeth yn y Rhyl!
4 November 2023 - Royal British Legion
Wales Festival of Remembrance, Cardiff
Newyddion
Dathlu chwaraewyr Loteri Cod Post y Bobl!
CEFNOGWCH NI

Helpwch i gadw'r gerddoriaeth yn fyw

Cyfrannu

Cyfrannwch

Drwy gyfrannu heddiw, fe fyddwch yn rhan o stori Aloud, yn ein helpu i roi profiadau cadarnhaol a all newid bywydau i bobl ifanc ledled Cymru.

Ymaelodi â Chynllun Calon

Ymaelodi â Chynllun Calon

Aelodau Calon sy’n cynnal curiad Elusen Aloud, ac maen nhw’n chwarae rhan allweddol yn ein llwyddiant.

Codi Arian i Ni

P’un a ydych chi eisiau rhedeg marathon neu drefnu eich her elusennol eich hun, gallwch helpu i gefnogi ein gweithgarwch yn eich ardal leol.

Enter your search...

Chwilio am...

Mae’r wefan hon yn defnyddio cwcis i wneud yn siŵr ein bod yn rhoi’r profiad gorau i chi fel defnyddiwr. Os ydych yn dewis parhau i ddefnyddio’r wefan hon, rydych yn cytuno i’n defnydd o gwcis.